Boek met veel stellige uitspraken waar je het goed mee oneens kan zijn. Boland is duidelijk over wat hij vindt en onderbouwt dat met concrete voorbeelden.
Ik wil de lezer opnieuw een aantal concrete casussen’ voorleggen, wat de meest zinvolle en onderhoudende manier is om inzicht te verkrijgen in de materie p122
Hij presenteert wel vaak wat hij mooi/goed vindt als de absolute/objectieve waarheid. Ook duidelijk geen fan van “vertalen wat er staat”.
Waarom zou je in de vertaling handhaven wat in het origineel misschien niet goed is? p93
Had denk ik mooie polemieken met Karel van het Reve kunnen hebben.
Correlatie ≠ Causatie
Op de eerste pagina poneert Boland al twee keer een correlatie als een causaal verband. Voor mij niet echt een gelukkige start:
Grotere taalvaardigheid leidt over het algemeen tot een hoger inkomen en een gezonder en gelukkiger leven p9
Vanaf het moment dat dat kind – vertaalon- derwijs – met het badwater van de ouderwets geworden scholing is weggegooid, dat wil zeggen in de jaren zeventig van de vorige eeuw, is het gemiddelde taalniveau van de Nederlanders zowel op het vlak van de moedertaal als op dat van de vreemde talen in een ijzingwekkend tempo gekelderd p9-10
Boland presenteert ook veel cijfers, over aantal hoofdstukken en aantal keer “glimlachen”. Dat kan ik wel waarderen. Ook de volgende uitspraak lijk met empirisch te testen:
Geen taal ter wereld kan zich beroemen op zoveel vaste, met de tijd ingesleten uitdrukkingen als het Nederlands. p79
Vrij vertalen
Dat betekent dat hij [de vertaler] voortdurend interpreteert, allereerst op het niveau van de intrinsieke betekenis van de brontekst, maar vervolgens ook bij het kiezen van het meest geschikte equivalent van die betekenis in de ‘doeltaal’ p15
‘Maria told me’ kunnen we vertalen met ‘Dat heeft Maria me verteld’. Toch kiezen we liever voor ‘Dat weet ik van Maria’, omdat die constructie zuiverder, natuurlijker Nederlands oplevert. p17
Ik weet niet waarom ‘Dat heeft Maria me verteld’ geen natuurlijk Nederlands is. Het alternatief van Boland is in mijn ogen niet wat de Engelse schrijver heeft geschreven.
Vrij vertalen is precies, nauwkeurig, secuur vertalen. p18
Hoe dan ook kan ik mijn werk als Tolstoi-vertaler nauwelijks verantwoorden zonder gelijktijdig grondig te redigeren. Dat het genie van Tolstoi daardoor geen gram lichter wordt spreekt voor zich. p92
Idiolect
Kan Tolstoi er wat aan doen dat zijn moedertaal maar één woord voor ‘genoegen’ heeft? Wanneer wij doen alsof het Nederlands lexicaal net zo karig bedeeld is bewijzen we Tolstoi daar waarlijk geen dienst mee. Wel stellen we op die manier het licht van onze moedertaal onder de korenmaat, en dat is niet de bedoeling van literatuur, dacht ik zo. p101
Wat de anti-idioomvertalers kennelijk ontgaat, is de onschatbare waarde die vaste zegswijzen (kunnen) hebben voor de precisie, de kleurrijkdom, de sappigheid, de emotionele zeggingskracht en de ironische nuancering van ons taalgebruik p116
Ik spuug op hem en zijn vorstendom’ heeft alles in zich om een gevleugelde uitdrukking te worden wanneer we ervan maken: Hij kan me de bout hachelen met zijn vorstendommetje (v1-29). Zo’n zegswijze past hoe dan ook beter bij het idiolect van vorsten onder elkaar p120
Moeilijke zinnen
Het zijn de eerste de beste voorbeelden die aan me voorbijtrokken vanaf de plaats waar het boek openviel. p33
Lastige zin, moest ik paar keer lezen.
De roman, die op het eerste gezicht los zand lijkt, blijkt bij nadere beschouwing verre van ongestructureerd en bezit, integendeel, een structurele helderheid die je eerder verwacht in de wiskunde dan in een verhaal over liefde p33-34
Waarom dat “integendeel”? Maakt de zin verwarrend.
Maar wat Anna Karenina zo bijzonder maakt – onder vele andere dingen – is dat de personages, Anna niet uitgezonderd, eerder alledaagse dan opmerkelijke individuen zijn, en dat ook blijven naarmate het verhaal vordert p34
Waarom dat lelijke “onder vele andere dingen”? Boland gebruikt heel vaak gedachtestreepjes. Meestal niet storend.
Een van de pijnlijkste voorbeelden van levensbeschouwelijke bekrompenheid is Tolstois visie op het nationalisme, zelfs wanneer we rekening houden met de tijd, dat wil zeggen de negentiende eeuw, toen de gevolgen van dat gedachtegoed nog niet aan de dag waren getreden, en met de plaats, Rusland, waar patriottisme ook in de eenen- twintigste eeuw nog identiek is met rabiaat nationalisme p36
Wat een zin, de interjectie “zelfs wanneer we rekening houden met de tijd, dat wil zeggen de negentiende eeuw” vond ik in eerste instantie heel lelijk. Kennelijk wel typisch Russisch, haal ik uit dit radio-interview. Maar volgens mij slecht Nederlands. Toen ik de zin vijf keer had gelezen vond ik ‘m wel beter.
Tolstoi kloon van God
Tolstoi zelf is de enige die in Anna Karenina werkelijk psychologisch reflecteert, keihard en messcherp, onverdraaglijk voor een gewoon mens: een kloon van God. p74
Tolstoi gebruikt heel veel woorden voor heel weinig gebeurtenissen. Tegen alle logica en verwachting in levert dat een wonderbaarlijk spannend boek op. p81-82
Beroemde eerste zin
De eerste zin van Anna Karenina is ‘Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, ieder ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn eigen manier’. Of in Bolands vertaling: ‘Gelukkige gezinnen lijken allemaal op elkaar, maar een ongelukkig gezin is altijd ongelukkig op zijn eigen manier’. Voelt toch als andere betekenis, ik vind de ouderwetse versie beter als one-liner.
Dostojevski
Bolands boek over Anna Karenina is uit 2017. In 2019 schreef hij Van mensen die geen enge grenzen erkennen – Dostojevski leren lezen. Die heb ik ook van de UB geleend. Hieronder interessant filmpje met Maarten ’t Hart over Dostojevski vertalen.
wilte 